Penerapan Nilai-Nilai Murni Menerusi Komsas dalam Sistem Pendidikan Malaysia

ABSTRAK Komponen Sastera (KOMSAS) dalam Bahasa Melayu di Malaysia menekankan pemupukan dan penghayatan nilai-nilai murni masyarakat Malaysia yang terdapat dalam agama, tradisi dan adat resam pelbagai kaum di negara ini serta selaras pula dengan nilai-nilai moral sejagat. Kajian ini membataskan perbincangan kepada 16 nilai murni yang terkandung dalam tiga buah skrip drama dalam antologi Anak Laut Tingkatan IV. “Serunai Malam” karya Usman Awang, “Titik-titik Perjuangan” drama Kala Dewata, dan “Seri Nara” hasil Shahrom Husain mempunyai tema yang sama, yakni semangat patriotisme dan cinta akan tanah air dan bangsa di jiwa rakyat. Kaji lidik dijalankan terhadap 60 orang pelajar aliran sains Tingkatan IV yang seimbang dari segi etnik, jantina dan SES. Dapatan kajian menunjukkan bahawa pelajar lelaki Melayu dari kelas atasan memperoleh nilai min yang lebih tinggi daripada pelajar perempuan bukan Melayu dari kelas menengah atau bawahan. Antara ketiga-tiga faktor tersebut, SES paling kuat mepengaruhi sikap pelajar terhadap nilai murni dalam drama-drama kajian. Oleh itu, nilai murni dalam sastera harus digunapakai secara meluas dalam sistem pendidikan kebangsaan untuk membentuk perasaan toleransi di samping mendekatkan nilai-nilai tersebut dalam kelompok etnik yang berbeza. Pendahuluan Falsalah Pendidikan Negara merumuskan matlamat pendidikan negara sebagai usaha untuk melahirkan warganegara yang mempunyai sahsiah yang baik, seimbang dan sepadu dari segi intelek, rohani, emosi dan jasmani (Musa Daia, 1993: 57). Matlamat yang ingin dicapai itu diasaskan kepada konsep pendidikan sepadu yang mewujudkan pertalian yang jelas antara bidang kognitif, afektif dan psikomotor. Dalam pada itu, nilai murni sangat penting ditekankan dalam usaha melahirkan warganegara Malaysia yang berakhlak mulia dan bersatu padu. Maka nilai-nilai murni merentasi semua mata pelajaran dalam KBSM yang wajib ditekankan oleh guru-guru dalam mencapai matlamat murni tersebut. Menurut Mohd. Kamal Hasan (1988), terdapat tiga unsur utama di dalam pendidikan, iaitu pendekatan, isi dan aplikasi. Unsur isi merupakan bahan yang boleh dicorak oleh pendekatan yang diberikan. Sekiranya diisi diberikan pendekatan akhlak, apalikasinya akan melahirkan orang yang berakhlak. Oleh itu, kaedah pengajaran mestilah menggunakan pendekatan bersepadu, yakni menghubungkan isi dengan nilai-nilai murni seperti rajah 1 Akhlak Fikiran yang sihat Pembinaan Konsep Pembinaan bakat dan Potensi Kaedah Inkuiri + Kaedah Sepadu RAJAH 1 Carta Alir Kaedah Pengajaran (Sumber: Tajul Ariffin Noordin, 1993: 44) Berdasarkan rajah 1, guru mestilah cuba mengarahkan ilmu (isi) yang diajarkan supaya disepadukan dengan hal yang berkaitan dengan hal tersebut. Mata pelajaran Bahasa Melayu sesuai disepadukan dengan nilai murni. KOMSAS dan Nilai-nilai Murni Komsas diperkenalkan dalam Bahasa Melayu pada tahun 2000 dan dilaksanakan secara berperingkat dari Tingkatan I sehingga Tingkatan III, dan Tingkatan IV ke Tingkatan V serentak. Komsas dalam Bahasa Melayu meliputi karya sastera yang berbentuk novel, drama, sajak, drama, cerita klasik, dan puisi tradisional iaitu pantun, syair, gurindam, seloka dan bahasa berirama. Strategi pengajaran dan pemelajaran Komsas Bahasa Melayu daam KBSM menekankan penggabungjalinan kecekapan bahasa dan penyerapan isi pelajaran yang akhirnya akan bersepadu antara satu sama lain. Dalam pengajaran-pembelajaran kecekapan bahasa, isi pelajaran dicadangkan menggunakan ciri-ciri sosiobudaya untuk menuju dan mencapai matlamat pendidikan Bahasa Melayu KBSM, iaitu penguasaan kecekapan berbahasa untuk berkomunikasi dengan berkesan bagi melahirkan fikiran dan perasaan tentang pengetahuan, hal-hal persendirian dan kemasyarakat dalam konteks kemasyarakatan (Kementerian Pendidikan Malaysia, 2001). Untuk memenuhi peranan di atas, guru-guru bahasa perlu mempunyai kefahaman yang jelas tentang unsur-unsur sosiobudaya dalam bahasa Melayu. Melalui unsur-unsur sosiobudaya yang diterapkan dalam mata pelajaran bahasa Melayu, guru dapat membantu para pelajar memahami cara hidup masyarakat yang menuturkan bahasa tersebut. Langkah ini dapat melahirkan insan yang berakhlak tinggi di samping menyemai perasaan dan sikap menghargai serta membanggakan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan, bahasa rasmi negara dan alat perpaduan rakyat dalam semangat Rukun Negara Berikutan itu, unsur-unsur budaya yang perlu diterapkan adalah berpusatkan nilai dan kepercayaan yang positif dan sesuai dengan masyarakat Malaysia yang berbilang kaum. Apa bentuk pengajaran sekalipun akan melibatkan perubahan atau pembentukan nilai-nilai dan kepercayaan kerana pendidikan itu sendiri bermakna satu proses perubahan tingkah laku (Mohd. Jonit Mohd. Johari & Abdul Rashid Ali, 1993: 110). Ini bersesuaian dengan objektif Komsas dalam Bahasa Melayu yang antara lain menekankan pemupukan dan penghayatan nilai-nilai murni masyarakat Malaysia yang terdapat dalam agama, tradisi dan adat resam pelbagai kaum di negara ini serta selaras pula dengan nilai-nilai moral sejagat. Unsur-unsur kerohanian yang terdapat dalam Pendidikan Moral telah dipadukan dalam Bahasa Melayu dan ini merupakan satu usaha saling membantu antara mata pelajaran untuk membentuk insan yang harmonis, luhur dan mulia. Justeru itu, pengajaran Bahasa Melayu di sekolah-sekolah menengah bukan sahaja menanam kemahiran berbahasa di peringkat asas, tetapi juga untuk menanam nilai-nilai murni. Menurut Sukatan pelajaran Bahasa Melayu KBSM (2003: 18), Penyerapan nilai murni dalam pendidikan Bahasa Melayu adalah untuk melahirkan insan yang baik serta memiliki akhlak mulia. Selain itu, penghayatan dan amalan nilai murni bertujuan membentuk generasi muda yang berhemah tinggi dan berperibadi mulia. Pemahaman dan kesedaran tentang nilai murni masyarakat Malaysia harus dipupuk secara langsung dan tidak langsung, selaras dengan tuntutan nilai sejagat. Terdapat 16 nilai murni yang diterapkan dalam pengajaran Komsas (Komponen Sastera). Enam belas nilai murni itu terdiri daripada baik hati, berdikari, hemah tinggi, hormat-menghormati, kasih sayang, keadilan, kebebasan, keberanian, kebersihan fizikal dan mental, kejujuran, kerajinan, kerjasama, kesederhanaan, kesyukuran, rasional dan semangat bermasyarakat. Segala butiran yang terkandung dalam 16 nilai murni tersebut ditunjukkan dalam jadual 1 berikut. JADUAL 1 Nilai Murni dan Huraiannya ________________________________________________ Nilai Murni Ciri Nilai ________________________________________________ 1. Baik hati Belas kasihan Bertimbang rasa Murah hati Saling faham-memahami Sedia memaafkan 2. Berdikari Bertanggungjawab Berupaya bertindak sendiri Jaya diri Yakin pada diri sendiri 3. Hemah tinggi Kesopanan Mengakui kesalahan sendiri Ramah mesra 4. Hormat-menghormati Hormat dan taat kepada ibu bapa Hormat kepada orang yang lebih tua guru, rakan, jiran tetangga dan pemimpin Hormat kepada raja dan Negara Hormat kepada kepercayaan dan adat resam pelbagai keturunan Hormat kepada keperibadian individu Patuh kepada undang-undang Patuh kepada ketetapan masa Hormat kepada hak asasi (orang lain) Menghargai kebijaksaan, pengalaman dan jasaMenghargai tenaga pekerja Menghargai maruah diri 5. Kasih sayang Sayang kepada nyawa Sayang kepada alam sekeliling Cinta kepada Negara Cinta kepada keamanan dan keharmonian 6. Keadilan Adil Saksama 7. Kebebasan Kebebasan di sisi undang-undang Kebebasan dalam sistem demokrasi 8. Keberanian Berani dengan tidak membuta tuli Berani kerana benar Berani kerana mempertahankan pendirian Berani bertanggungjawab 9. Kebersihan fizikal Kebersihan diri dan mental Kebersihan persekitaran Pertuturan dan kelakuan yang sopan Pemikiran yang sihat dan membina 10. Kejujuran Amanah Bercakap benar Ikhlas 11. Kerajinan Cekal Daya usaha Dedikasi Gigih Tekun 12. Kerjasama Persaudaranaan Tanggungjawab bersama Gotong-royong Toleransi Kebaikan bersama Perpaduan 13. Kesederhanaan Sederhana dalam menimbangkan kepentingan diri dan pertuturan serta tingkah laku 14. Kesyukuran Berterima kasih Mengenang budi Penghargaan 15. Rasional Boleh membuat pertimbangan Boleh membuat penaakulan Berfikiran logik dan terbuka 16. Semangat Bermuafakat masyarakat Kejiranan Peka kepada isu-isu sosial dalam masyarakat Sumber: Musa Daia, 1993 dalam Adnan Kamis (pynt), Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah: Pandangan dan Maklumbalas, Bangi, UKM, hlm.67-68) Nilai-nilai tersebut adalah hasil daripada hubungan individu dengan keluarga, rakan sebaya, masyarakat dan institusi yang individu itu menjadi anggotanya. Bagi membolehkan nilai-nilai murni ini dipupuk secara berterusan ke dalam individu pelajar, nilai-nilai itu diajar secara langsung dalam Komsas di setiap peringkat persekolahan menerusi semua genre. Setelah mengetahui butiran-butiran mengenai penerapan nilai murni dalam Komsas, persoalan yang timbul sekarang ialah apakah sukatan ini mampu memupuk seorang insan atau manusia rakyat Malaysia menjadi seorang yang “serba lengkap” (wholesome) dan harmonis apabila dia dewasa kelak? Atau setidak-tidaknya dia berupaya membentuk seseorang itu agar dapat memiliki nilai-nilai yang wajar ada pada seorang yang “berpendidikan” (educated person) termasuk sifat toleransi sesama insan? (Ahmad Jaffni Hassan, 1993: 99-100) Oleh yang demikian, tujuan kajian ini adalah untuk mengkaji apakah nilai-nilai murni dapat membentuk perpaduan nasional di kalangan pelajar, bagaimana persepsi pelajar terhadap nilai-nilai murni dalam Komsas dan kesan bacaan mereka. 16 Nilai Murni dalam Bahasa Teks Komsas Sebagai Konstruk Kajian Kajian ini memilih genre drama dalam antologi Anak Laut (2001) Tingkatan 4 sebagai teks kajian, sesuai dengan sasaran kajian, pelajar sekolah. Sebanyak 16 nilai-nilai murni dalam tiga buah drama akan dibincangkan. Mengapa genre drama dipilih dan bukannya genre lain? Jawapannya drama dalam antologi Anak Laut (2001) didapati mengandungi kesemua 16 nilai murni. Drama yang merupakan genre paling istimewa dalam kesusasteraan Melayu moden, adalah wadah yang cukup sesuai untuk menggambarkan ragam kehidupan yang kita prihatinkan kerana dihasilkan dalam bentuk dialog. Selain itu, bahasa yang digunakan oleh para sasterawan dalam drama-drama kajian amat mudah difahami dan diselami. Untuk mengenalpasti nilai-nilai murni dalam bahasa dari drama pilihan, maka pengkaji meneliti sifat-sifat atau jalan cerita yang menonjolkan nilai tersebut dalam bentuk dialog. Berikut merupakan sinopsis cerita yang berhubung dengan 16 nilai murni yang dikenalpasti dalam teks drama kajian. Terdapat tiga buah drama yang menjadi kajian teks Komsas Tingkatan 4, iaitu “Serunai Malam” karya Usman Awang, “Titik-titik Perjuangan” drama Kala Dewata, dan “Seri Nara” hasil Shahrom Husain. Ketiga-tiga drama tersebut mempunyai tema yang sama, yakni semangat patriotisme dan cinta akan tanah air dan bangsa di jiwa rakyat. Namun begitu, aspek nilai-nilai murni sahaja akan dijadikan fokus kajian. Sasterawan Negara, Usman Awang memang terkenal dengan langgam bahasa yang menarik dan mengasyikkan. Melalui drama “Serunai Malam”, beliau mengisahkan Umar pemuda Melayu yang berdikari, baru menamatkan pengajian di universiti. Dia ingin memilih kerjaya sebagai guru dengan rasional bahawa bidang ini kurang diceburi oleh para graduan Melayu, terutamanya di kawasan pedalaman. Tindakan itu juga sebagai usaha mengenang jasa dan budi baik tanah air terhadapnya. Hasrat Umar itu ditentang hebat oleh tunangnya, Safiah. Safiah mahu Umar bekerja di Kementerian Luar Negeri supaya dapat berkhidmat di luar negara. Sebenarnya, Safiah ingin tinggal di bandar-bandar besar seperti Paris atau London. Umar menerangkan bahawa penderitaan hidup semasa kecil menginsafkannya supaya berkhidmat untuk rakyat di kawasan kampung atau di pedalaman. Ini menunjukkan Umar seorang yang baik hati dan prihatin terhadap nasib bangsa sendiri yang ketinggalan di kawasan tersebut. Akhirnya, Safiah mengalah dan menghormati kerjaya yang dipilih oleh tunangnya kerana kasih sayang yang mendalam antara satu sama lain. “Titik-titik Perjuangan” karya Kala Dewata, dramatis realisme yang tidak asing dalam persada sastera tanah air telah dipilih sebagai salah sebuah teks Komsas Tingkatan 4. Drama tersebut mengisahkan Pegawai Melayu yang bekerja dengan kerajaan British yang menjajah negara ini. Dia bersikap sombong dan memusuhi bangsa sendiri yang menuntut kemerdekaan. Dia tidak yakin bahawa bangsanya dapat hidup merdeka. Baginya, penjajah Inggeris masih diperlukan. Sementara itu, bangsanya sendiri terdiri daripada Orang Tua, Orang Muda dan Gadis yang memiliki semangat patriotik yang tinggi, sanggup berjuang untuk menuntut kemerdekaan. Malahan Orang Tua dan Orang Muda bebas meluahkan pendapat dan berani menentang kata-kata Pegawai Melayu demi pejuangan mencapai kemerdekaan. Dari segi lain, penduduk kampung rajin bekerja di ladang, kebun dan sawah untuk menyara kehidupan mereka yang dilanda kesusahan. Rakyat bawahan yang sabar menanggung pelbagai kesusahan pada zaman penjajahan British. Mereka juga tidak takut ditangkap oleh pihak Inggeris. Apabila negara mencapai kemerdekaan, pegawai berkenaan terus menjadi pegawai kerajaan. Pada mulanya, dia berlagak seperti pegawai pada zaman British, tetapi akhirnya dia insaf dan mengakui kesalahan sendiri. Dia sedar akan peranannya sebagai pegawai yang sepatutnya berkhidmat untuk rakyat. Dia bersikap kesederhanaan dengan menjalankan tanggungjawabnya untuk sama-sama membangunkan negara tercinta yang telah merdeka. Shaharom Husain menerusi drama “Seri Nara”menampilkan pemikiran tentang semangat bermasyarakat dan pemuafakatan penduduk untuk membuka sebuah negeri baru di Kuala Sungai Johor bagi menggantikan negeri Melaka telah jatuh ke tangan Portugis. Anjang Awang, Pandak Aman, dan Hang Kadim mengetuai kumpulan yang membersihkan kawasan untuk dijadikan tapak pembinaan istana. Sementara itu, Batin Salleh mengetauai orang yang menebang dan memotong kayu. Demang Sulung pula mengetuai orang yang akan bertukang membina istana. Raja Sulaiman Syah yang dilantik menjadi wakil raja amanah menjalankan tugas mengawasi kerja-kerja berkenaan. Akhir sekali, Datuk Seri Nara menjadi perancang dalam usaha pembukaan negeri baru itu. Kerja-kerja mereka terganggu apabila kumpulan yang terdiri daripada keluarga raja enggan melakukan kerja berat untuk membina kubu. Hal itu mengecewakan Sultan Alauddin Riayat Syah. Namun dengan pemikiran yang positif dan membina, baginda segera berusaha mengatasinya. Sementara itu, pasukan askar laut Peringgi telah memusnahkan perahu dan tongkang yang berlabuh di Selat Teberau. Sultan Alauddin Riayat Syah meminta semua orang termasuk kerabat diraja, bekerjasama bagi menjamin negeri yang baru dibuka supaya menjadi kuat dan mampu melawan Peringgi. Gesaan itu adalah untuk menjaga keadilan dan kesaksamaan sesebuah negara kerana negara adalah milik semua penduduk. Negeri baru itu dinamai “Johor Darul Takzim”. Huraian tersebut jelas menggambarkan bahawa drama “Serunai Malam” dikenalpasti mengandungi enam nilai murni dalam dialognya; manakala diolog dalam drama “Titik-titik Perjuangan” dan “Seri Nara” masing-masing mempunyai lima nilai murni. Setelah mengenal pasti 16 nilai murni dalam tiga buah drama Komsas tersebut, maka kajian yang akan dijalankan adalah berdasarkan konstruk yang dibina di bawah. Penerapan Nilai Murni dalam Komsas Latar Belakang Sosial Metodologi Sikap terhadap 16 Nilai Murni dalam Komsas Etnik Instrumen/soalselidik Kebolehpercayaan Melayu Skala Likert Berdikari Bukan Melayu Rasional Kesyukuran Jantina Analisis Data Baik hati Lelaki Hormat-menghormati Perempuan Min & sisihan lazun Kasih sayang Korelasi Kebebasan SES Pearson-r Keberanian SES tinggi Kerajinan SES sederhana Hemah tinggi SES rendah Kesederhanaan Semangat masyarakat Kejujuran Kebersihan fizikal dan mental Kerjasama Keadilan RAJAH 2: Konstruk Kajian terhadap Antologi Drama Anak laut Rajah 1 di atas menunjukkan bahawa 16 nilai murni dalam drama Komsas akan dijadikan 16 indeks soal selidik untuk disoal kepada khalayak pembaca. Pembaca yang terdiri daripada pelbagai latar belakang sosial, boleh diringkaskan kepada tiga aspek, yakni etnik (Melayu dan bukan Melayu), jantina (lelaki dan perempuan), dan status sosioekonomi (SES rendah, menengah dan tinggi). Etnik, jantina dan SES yang berlainan pasti mempunyai tanggapan dan penerimaan yang langsung berbeza antara satu sama lain. Jadi untuk meninjau pandangan itu, kajian empirikal paramatrik perlu dilaksanakan bagi mendapat gambaran yang lebih menyeluruh dan jelas. Kajian Mikro Teks Komsas genre drama Tingkatan 4 dipilih dan digunapakai untuk perbincangan bersama para pelajar terlebih dahulu sebelum kajian dilakukan. Dengan itu, para pelajar terlibat secara langsung dengan bahan pengajaran yang mengandungi 16 nilai murni. Ini bererti pendekatan teks dan perbincangan diaplikasikan bagi mencapai pemahaman dan penerimaan para pelajar Tingkatan 4 terhadap teks Komsas pilihan (drama). Nilai murni diajar dalam mata pelajaran Komsas secara implisit dalam Bahasa Melayu. Fokus utamanya bukanlah semata-mata perkembangan peribadi individu, tetapi meliputi perkembangan dinamik kumpulan melalui pasukan atau kerja berkumpulan. Melalui perbincangan, para pelajar akan lebih bertoleransi, memahami, penyayang dan berkongsi melalui strategi-strategi pengarjan, personal, profesional dan refleksi. Pembelajaran secara kolabotatif amat digalakkan (Mohammad Sani Ibrahim, 1999: 139). Pengajaran dan pemelajaran mementingkan kesan kepada pembacanya. Untuk mengetahui apakah kesan pengajaran tersebut, kajian kes sangat perlu dijalankan. Oleh itu, Kajian yang dijalankan berbentuk empirikal dengan menggunakan Sistem Pukal Statistik Sains Sosial (SPSS. Norman, Nie. 1975) Kajian ini adalah penting untuk mengkaji apakah pembaca dapat mengamati dan menyelami 16 keadaan yang menggambarkan nilai murni dalam bahasa melalui drama pilihan. Persoalan yang timbul ialah apakah wujud perbezaan tanggapan, pengamatan dan pendapat di kalangan pembaca (responden) terhadap nilai-nilai murni yang terdapat dalam bahasa melalui drama-drama tersebut. Apakah terdapat kaitan antara latar belakang pembaca dengan pandangan mereka terhadap nilai-nilai murni dalam bahasa teks drama kajian setelah mengikuti pemelajaran berdasarkan pendekatan teks dan perbincangan? Kaji selidik ini melibatkan dua buah sekolah menengah kebangsaan di Klang, Selangor yang dipilih secara rawak Seramai 60 orang responden terdiri daripada pelajar Tingkatan 4 aliran sains telah dipilih untuk kajian ini. Pelajar aliran sains dipilih memandangkan kemahiran belajar mereka lebih kuat di samping keupayaaan mentaksir dan menilai yang lebih tinggi. Oleh sebab terdapat ketidakseimbangan bilangan responden daripada setiap sekolah, pengkaji telah memilih secara berstrata agar seimbang dari segi etnik, jantina dan SES. Ini bererti 30 orang pelajar adalah Melayu, 30 orang bukan Melayu; 30 orang pelajar lelaki, 30 orang pelajar perempuan; 20 orang pelajar yang SES tinggi, 20 orang SES sederhana dan 20 orang SES rendah. Dalam kajian ini, hipotesis nol telah dibangunkan iaitu: Hipotesis: Tidak ada hubungan yang signifikan antara latar belakang sosial responden dengan tanggapan mereka terhadap nilai-nilai murni dalam bahasa melalui teks drama dalam pembentukan perpaduan. Oleh itu, pembolehubah bebas dalam kajian ini latar belakang sosial yang mencakupi aspek etnik, jantina dan SES responden, manakala pembolehubah bergantung adalah 16 item Bahasa Melayu yang mengandungi nilai-nilai murni melalui tiga buah drama Komsas tersebut. Bagi mendapatkan data, satu set soal selidik disediakan. Soal selidik digunakan kerana dapat memberikan maklumat dengan lebih cepat dan tepat berbanding kaedah temubual di mana responden berkemungkinan besar menyembunyikan sesuatu apabila bersemuka dengan penyelidik yang tidak dikenali. Soal selidik ini mengandung dua bahagian, iaitu bahagian A yang terdiri daripada tiga item, iaitu etnik, jantina dan SES responden. Ketiga-tiga item ini disediakan jawapan untuk dipilih oleh responden mengikut latar belakang masing-masing. Ini bererti item tertutup digunakan di bahagian A. Manakala Bahagian B mengandungi 16 item yang berkaitan dengan petikan dialog yang menggambarkan 16 nilai murni berdasarkan drama Komsas Tingkatan 4. Item 1 hingga 6 ialah enam nilai murni yang terdapat dialog skrip drama “Serunai Malam” karya Usman Awang, item 7 hingga 11 pula merupakan lima nilai murni yang dipetik dialognya daripada drama “Titik-titik Perjuangan” oleh Kala Dewata, manakala item 12 hingga 16 ialah petikan dialog yang berkaitan dengan lima nilai murni dalam drama Shaharom Hussain yang berjudul “Seri Nara”. Kesemua item dalam bahagian B soal selidik ini adalah soalan tertutup di mana responden dikehendaki menjawab soalan petikan berdasarkan petunjuk yang diberikan. Responden dikehendaki memilih pernyataan yang berhubung dengan Bahasa Melayu yang mengandungi nilai-nilai murni berdasarkan pandangan sendiri, sama ada “sangat setuju”, “setuju”, “tidak pasti”, “setuju”, atau “sangat setuju”. Ini bererti skala Likert (1936) di Bahagian B diguna pakai bagi melihat markatnya yang dijadikan asas analisis berikutnya. Sebelum kajian dijalankan, soal selidik itu perlu dipastikan mempunyai nilai kepercayaan yang tinggi. Untuk tujuan tersebut, satu kajian rintis telah dijalankan di kalangan 20 orang pelajar tingkatan 4 daripada SMK Tinggi Klang, Indeks kebolehpercayaan yang paling minimum ialah 0.6 seperti yang digunapakai oleh Mohd. Majid Konting (1993). Nila kesahihan soal selidik berdasarkan Alpha Cronbach secara keseluruhan ialah 0.8540. Ini menggambarkan kesemua item berada di atas paras 0.6, yang bererti berada di tahap tinggi kebolehpercayaan item dan sesuai digunakan untuk tujuan kajian seterusnya. Dapatan Kajian Penganalisisan data yang dikutip adalah berdasarkan SPSS window 11.0 Bagi mendapatkan gambaran awal tentang kecenderungan para responden terhadap kesemua item tersebut, maka analisis min dan sisihan lazim diaplikasikan. Seterusnya pendekatan analisis korelasi digunakan untuk menggambarkan indeks atau nilai hubungan antara pembolehubah bebas (latar belakang sosial) dengan pembolehubah bergantung (16 item dalam Bahasa Melayu melalui drama pilihan). Kajian diakhiri dengan analisis regresi pelbagai yang membekalkan jawapan tentang kesan pengajaran terhadap penerimaan nilai-nilai murni dalam drama Komsas Tingkatan 4 di kalangan pelajar. a. Min dan Sisihan Lazim Perbincangan didahului dengan markat min dan sisihan lazim di kalangan pelajar aliran sains Tingkatan 4 mengikut faktor etnik. Menurut Martin, (1966), sifat prasangka dan toleransi sangat berkait rapat dengan faktor etnik. Oleh itu faktor etnik penting diteliti sejauh mana mempengaruhi pandangan dan penerimaan para responden seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 2 berikut. JADUAL 2 Markat Min bagi 16 Item Nilai Murni dalam Bahasa Melalui Drama Komsas bagi Responden Mengikut Etnik Item Drama (N=60) Etnik Min Sisihan Lazim Min Purata Item Sisihan Lazim Purata 1. Berdikari Bukan Melayu 3.7667 1.1043 3.7667 1.1404 Melayu 3.7667 1.1943 2. Rasional Bukan Melayu 3.5667 1.1351 3.6000 1.1078 Melayu 3.6333 1.0981 3.Kesyukuran (mengenang jasa) Bukan Melayu 3.7333 1.2299 4.0667 1.0393 Melayu 4.4000 0.6747 4. Baik hati Bukan Melayu 3.8667 1.0742 3.8667 0.9649 Melayu 3.8667 0.8604 5. Hormat-menghormati Bukan Melayu 3.9333 1.2299 4.0667 1.0555 Melayu 4.2000 0.8469 6. Kasih sayang Bukan Melayu 3.6333 1.3767 38000 1.1615 Melayu 3.9667 0.8899 7. Kebebasan Bukan Melayu 3.8667 1.1366 3.7000 1.1689 Melayu 3.5333 1.1958 8. Keberanian Bukan Melayu 3.4667 1.3830 3.5167 1.2952 Melayu 3.5667 1.2229 9. Kerajinan Bukan Melayu 3.9667 1.0981 3.8167 1.0167 Melayu 3.6667 0.9223 10. Hemah tinggi (mengakui kesalahan diri) Bukan Melayu 3.6333 1.2994 3.6000 1.1230 Melayu 3.5667 0.9353 11. Kesederhanaan Bukan Melayu 3.5000 1.2526 3.9000 1.0846 Melayu 4.3000 0.7022 12.Semangat bermasyarakat Bukan Melayu 3.4000 1.3287 3.7500 1.2572 Melayu 4.1000 1.0939 13. Kejujuran (Amanah) Bukan Melayu 3.8667 1.0743 3.7167 1.1363 Melayu 3.5667 1.1943 14. Kebersihan fizikal dan mental (Pemikiran yang membina) Bukan Melayu 4.1333 1.1666 3.9000 1.1154 Melayu 3.6667 1.0283 15. Kerjasama Bukan Melayu 3.5333 1.3060 3.6667 1.1449 Melayu 3.8000 0.9613 16. Keadilan Bukan Melayu 3.7000 1.1789 3.6500 1.1020 Melayu 3.6000 1.0372 Purata Keseluruhan 3.7740 1.1196 Bukan Melayu 3.7229 1.2050 Melayu 3.8250 0.9911 Jadual 2 memaparkan markat min purata secara keseluruhan bernilai 3.7740 dengan perincian bukan Melayu sebanyak 3.7229 dan etnik Melayu sebanyak 3.8250. Ini bererti pelajar-pelajar Melayu mengamalkan sikap yang lebih positif berbanding bukan Melayu terhadap kesemua 16 item Bahasa Melayu yang mengandungi nilai murni yang diperoleh daripada drama Komsas Tingkatan 4 secara umumnya. Namun jika diperinci, didapati bahawa entik Melayu memperoleh markat min yang lebih tinggi daripada bukan Melayu dalam lapan item dalam bahasa tersebut, iaitu nilai kebebasan, kebersihan fizikal dan mental, hemah tinggi, hormat-menghormati, semangat bermasyarakat, kesyukuran, kasih sayang, dan kesederhanaan; manakala lapan item yang lain (berdikari, rasional, baik hati, keberanian, kerajinan, kejujuran, kerjasama, dan keadilan) memperlihatkan sikap bukan Melayu yang lebih terbuka berbanding Melayu. Ini bererti kedua-dua etnik mempunyai kecenderungan pemikiran yang berbeza terhadap 16 nilai murni yang terdapat dalam bahasa melalui drama kajian. Selain itu, item bahasa berunsurkan nilai murni yang memperoleh markat min yang paling tinggi bagi bukan Melayu ialah nilai kebersihan fizikal dan mental (4.1333) dalam drama “Seri Nara”; manakala item bahasa yang paling tinggi markat min bagi etnik Melayu ialah nilai kesyukuran (4.4000) dalam drama “Serunai Malam”. Sebaliknya etnik Melayu kurang menyetujui Bahasa Melayu yang membawa nilai kebersihan mental dalam drama “Seri Nara”. Pelajar Melayu pula paling menyokong nilai kesyukuran dalam Bahasa Melayu menerusi drama “Serunai Malam” kerana ajaran Islam menggalakkan umatnya sentiasa mensyukuri apa yang diperolehi. Sebaliknya markat min yang paling rendah diperolehi oleh bukan Melayu terdiri daripada nilai semangat bermasyarakat (3.4000) dalam bahasa menerusi drama “Seri Nara” Bagi etnik Melayu, nilai kebebasan (3.5333) dalam bahasa menerusi drama “Titik-titik Perjuangan” menjadi item yang paling rendah markat minnya disebabkan mereka kurang merasai keberkesanan nilai tersebut dalam dialog drama berkenaan. Seterusnya, dapat dikesan perbezaan markat min antara kedua-dua etnik tersebut walaupun tidak ketara (0 hingga 0.8000) Perbezaan markat min yang besar iaitu antara 0.5000 hingga 1.0000 terdapat pada item semangat bermasyarakat, kesyukuran dan kesederhanaan. Ini menggambarkan bahawa kedua-dua etnik mempunyai perbezaan pendapat yang besar tentang tiga nilai murni dalam bahasa tersebut atas faktor berbeza. Sebaliknya markat min bagi nilai berdikari dan baik hati dalam bahasa adalah sama bagi kedua-dua etnik. Manakala 13 item bahasa yang berunsur nilai murni, tidak menampakkan perbezaan markat min yang besar. Maka boleh dikatakan bahawa kedua-dua etnik memperlihatkan lebih banyak ciri-ciri persamaan pendapat daripada perbezaan pendapat. Selain etnik, faktor jantina turut mempengaruhi pandangan dan penerimaan seseorang. Di kalangan masyarakat yang mengamalkan sistem patriakal, wujud pandangan yang berbeza antara golongan lelaki dengan perempuan kerana masyarakat patrikal lebih menitikberatkan nasab lelaki. Perbezaan pandangan mengikut jantina boleh diperlihatkan di kalangan responden menengah atas seperti yang dipamerkan dalam jadual 3. JADUAL 3 Markat Min bagi 16 Item Nilai Murni dalam Bahasa Melayu Melalui Drama Komsas bagi Responden Mengikut Jantina Item Drama (N=60) Jantina Min Sisihan Lazim Min Purata Item Sisihan Lazim Purata 1. Berdikari Perempuan 3.7333 1.2228 3.7667 1.1404 Lelaki 3.7778 1.1259 2. Rasional Perempuan 3.4667 1.1872 3.6000 1.1078 Lelaki 3.6444 1.0904 3.Kesyukuran (mengenang jasa) Perempuan 4.4667 0.6400 4.0667 1.0393 Lelaki 3.9333 1.1160 4. Baik hati Perempuan 3.9333 0.8837 3.8667 0.9649 Lelaki 3.8444 0.9990 5. Hormat-menghormati Perempuan 4.4000 0.6325 4.0667 1.0555 Lelaki 3.9556 1.1472 6. Kasih sayang Perempuan 4.3333 0.7238 3.8000 1.1615 Lelaki 3.6222 1.2310 7. Kebebasan Perempuan 3.2667 1.2228 3.7000 1.1689 Lelaki 3.8444 1.1273 8. Keberanian Perempuan 3.1333 1.0601 3.5167 1.2952 Lelaki 3.6444 1.3510 9. Kerajinan Perempuan 3.5333 0.9155 3.8167 1.0167 Lelaki 3.9111 1.0406 10. Hemah tinggi (mengakui kesalahan diri) Perempuan 3.2000 0.9411 3.6000 1.1230 Lelaki 3.7333 1.1560 11. Kesederhanaan Perempuan 4.4000 0.7368 3.9000 1.0846 Lelaki 3.7333 1.1361 12.Semangat bermasyarakat Perempuan 4.3333 0.8165 3.7500 1.2572 Lelaki 3.5556 1.3238 13. Kejujuran (Amanah) Perempuan 3.4000 0.9856 3.7167 1.1363 Lelaki 3.822 1.1734 14. Kebersihan fizikal dan mental (Pemikiran yang membina) Perempuan 3.6000 0.9856 3.9000 1.1154 Lelaki 4.0000 1.1481 15. Kerjasama Perempuan 3.5333 1.0601 3.6667 1.1449 Lelaki 3.7111 1.1798 16. Keadilan Perempuan 3.4000 1.0556 3.6500 1.1020 Lelaki 3.7333 1.1160 Purata Keseluruhan 3.7740 1.1196 Perempuan 3.7583 0.9419 Lelaki 3.7792 1.1538 Berdasarkan jadual 3, markat min purata bagi jantina terhadap 16 item bahasa yang mengandungi nilai murni melalui drama kajian ialah sebanyak 3.7740, dengan perincian markat min purata perempuan sebanyak 3.7583 dan lelaki sebanyak 3.7792, menggambarkan golongan lelaki lebih menyokong kuat terhadap nilai murni dalam bahasa dilihat daripada tiga drama kajian secara keseluruhannya. Golongan pelajar lelaki memperoleh markat min yang lebih tinggi daripada pelajar perempuan bagi sepuluh item bahasa, iaitu nilai berdikari, kerajinan, kejujuran, keadilan, kerjasama, kebebasan, kebersihan fizikal dan mental, hemah tinggi, rasional, dan kesederhanaan. Ini bererti golongan pelajar lelaki lebih bersifat toleransi berbanding perempuan dalam sepuluh item bahasa menerusi tiga drama berkenaan. Sebaliknya bagi pelajar perempuan, item yang memperoleh markat min yang tinggi termasuklah baik hati, hormat-menghormati, semangat bermasyarakat, kesyukuran, kasih sayang dan keberanian. Hasil dapatan ini adalah di luar jangkaan kerana adalah menjadi kelaziman bahawa golongan perempuan dididik supaya mengamalkan nilai murni yang baik sejak kecil, sepatutnya merekalah pendokong nilai-nilai murni yang lebih kuat berbanding lelaki. Item yang memperoleh markat min yang paling tinggi bagi pelajar perempuan ialah nilai kesyukuran (4.4667) dalam drama “Serunai Malam”; manakala item yang paling tinggi markat min bagi pelajar lelaki ialah item kebersihan fizikal dan mental (4.0000) menerusi drama “Seri Nara”. Sebaliknya pelajar lelaki kurang menyetujui kenyataan item semangat bermasyarakat (3.5556) dalam drama “Seri Nara“, sementara pelajar perempuan pula mendapat markat min terendah bagi item keberanian (3.1333) menerusi drama “Titik-titik Perjuangan”. Ini menggambarkan bahawa kedua-dua jantina lebih menyokong kuat terhadap item bahasa yang bersifat personal berbanding indeks yang lebih bersifat interaksi sosial. Di samping itu, kedua-dua golongan jantina turut menunjukkan perbezaan min yang tidak besar antara 0.0300 hingga 0.7777. Item yang memperlihatkan perbezaan pandangan antara jantina antara 0.5000 hingga 0.7777, terdapat dalam bahasa yang mengandungi nilai kesyukuran, kasih sayang, keberanian, hemah tinggi, semangat bermasyarakat dan kebebasan. Ini bererti pelajar perempuan dan lelaki mempunyai pemikiran yang agak berbeza dalam enam item itu sebagai langkah-langkah menuju perpaduan nasional. Manakala sepuluh item bahasa yang lain tidak memperlihatkan banyak perbezaan markat min antara lelaki dengan perempuan. Berdasarkan Rancangan Malaysia Kelapan 2000-2005, masyarakat Malaysia secara kasar boleh dibahagikan kepada tiga kelas sosioekonomi berdasarkan pendapatan bulanan isi rumah, iaitu kelas atasan, menengah dan bawah.. Secara relatif, golongan kelas atasan dapat menikmati lebih banyak kemudahan dan keperluan asas dan mewah termasuklah penguasaan maklumat, diikuti oleh kelas menengah dan akhir sekali kelas rendah. Justeru setiap kelas mempunyai persepsi, pandangan dan pemikiran yang berbeza memandangkan mereka mempunyai latar belakang sosial yang berlainan. Perbincangan mengenai markat min bagi semua item dalam bahasa menerusi drama Komsas Tingkatan 4 di kalangan responden menengah atas mengikut SES ditunjukkan dalam jadual 4. JADUAL 4 Markat Min bagi 16 Item Nilai Murni dalam Bahasa Melayu Melalui Drama Komsas bagi Responden Mengikut SES Item Drama (N=60) SES Min Sisihan Lazim Min Purata Item Sisihan Lazim Purata 1. Berdikari Rendah 2.7000 1.0311 3.7667 1.1404 Sederhana 4.0000 0.79472 Tinggi 4.6000 0.5982 2. Rasional Rendah 3.2500 1.0700 3.6000 1.1078 Sederhana 3.6000 1.3139 Tinggi 3.9500 0.8256 3.Kesyu- kuran (Menge- nang jasa) Rendah 3.7500 1.2927 4.0667 1.0393 Sederhana 4.0000 1.0260 Tinggi 4.4500 0.6048 4. Baik hati Rendah 3.3500 1.1821 3.8667 0.9649 Sederhana 3.9000 0.7881 Tinggi 4.3500 0.5871 5.Hormat- menghor- mati Rendah 3.7500 1.1180 4.0667 1.0555 Sederhana 4.1000 1.0712 Tinggi 4.3500 0.9333 6.Kasih sayang Rendah 3.5500 1.3169 38000 1.1615 Sederhana 3.5500 1.1459 Tinggi 4.3000 0.8645 7. Kebe- basan Rendah 3.1500 1.0400 3.7000 1.1689 Sederhana 3.7000 1.2607 Tinggi 4.2500 0.9666 8. Kebe- ranian Rendah 2.7500 1.1642 3.5167 1.2952 Sederhana 3.3500 1.2680 Tinggi 4.4500 0.8256 9. Kera- jinan Rendah 3.3000 1.0809 3.8167 1.0167 Sederhana 3.8000 1.0052 Tinggi 4.3500 0.6708 10. Hemah tinggi (me- ngakui ke- salahan diri) Rendah 3.1000 1.1653 3.6000 1.1230 Sederhana 3.5500 0.9987 Tinggi 4.1500 0.9881 11. Kese- derhanaan Rendah 3.6500 1.3870 3.9000 1.0846 Sederhana 4.0000 1.0260 Tinggi 4.0500 0.7592 12.Se- mangat masyarakat Rendah 3.0500 1.4318 3.7500 1.2572 Sederhana 4.3000 0.8645 Tinggi 3.9000 1.1192 13. Keju- juran (amanah) Rendah 3.3000 1.3416 3.7167 1.1363 Sederhana 3.8500 0.9881 Tinggi 4.0000 0.9733 14.Keber- sihan fizikal dan mental Rendah 3.3000 1.2183 3.9000 1.1154 Sederhana 3.9000 1.0712 Tinggi 4.5000 0.6882 15. Kerja- sama Rendah 2.9500 1.0501 3.6667 1.1449 Sederhana 3.8500 1.1367 Tinggi 4.2000 0.8944 16. Keadilan Rendah 2.9000 1.1192 3.6500 1.1020 Sederhana 3.8500 0.8751 Tinggi 4.2000 0.8944 Purata 3.7740 1.1196 Rendah 3.2375 1.1256 Sederhana 3.8312 1.0396 Tinggi 4.2531 0.7328 Jadual 4 memaparkan markat min purata sebanyak 3.7740, di mana SES rendah sebanyak 3.2375, kelas menengah sebanyak 3.8312 dan SES tinggi sebanyak 4.2531. Kesemua item bahasa yang mengandungi nilai itu memperlihatkan bahawa SES tinggi mempunyai markat min yang lebih tinggi daripada SES menengah dan rendah. Ini bererti dan nilai murni dalam bahasa di kalangan SES tinggi adalah lebih kuat daripada SES lain. SES rendah memperoleh markat min yang paling tinggi bagi item bahasa yang berkaitan hormat-menghormati dan kesyukuran (3.7500) dalam drama “Serunai Malam”, menunjukkan bahawa golongan itu menyetujui bahawa kedua-dua sifat itu perlu diterapkan dalam kehidupan seharian. SES menengah pula meletakkan item bahasa semangat bermasyarakat (4.3000) menerusi drama “Seri Nara” di kedudukan tertinggi dalam pemikiran mereka terhadap drama kajian, SES tinggi mendapat skor min yang tertinggi bagi nilai berdikari (4.6000) dalam bahasa drama “Serunai Malam”. Manakala item bahasa yang paling rendah bagi SES tinggi ialah mengenai semangat bermasyarakat (3.9000) menerusi drama “Seri Nara”, SES menengah ialah nilai keberanian (3.3500) dalam drama “Titik-titik Perjuangan” dan SES rendah pula ialah item berdikari dalam drama “Serunai Malam”. Suatu yang menarik diperhatikan di sini ialah item bahasa yang menjadi kegemaran sesuatu kelas sosioekonomi menjadi pilihan yang paling tidak diminati oleh kelas lain, misalnya item bahasa yang mengandungi nilai berdikari dipandang tinggi oleh SES tinggi, sebaliknya disambut dingin oleh SES rendah; nilai semangat bermasyarakat menjadi item bahasa kegemaran SES sederhana, tetapi paling diabaikan oleh SES tinggi. Kecenderungan ini memaparkan pemikiran ketiga-tiga kelas tersebut yang langsung berkontra dan tidak serasi antara satu sama lain. Ketiga-tiga SES tinggi, menengah dan bawah mempunyai pemikiran yang agak berbeza antara satu sama lain terhadap kesemua item bahasa yang mempunyai nilai murni dalam drama kajian kerana terdapat permintaan dan tuntutan yang berbeza. Perbezaan pemikiran itu diperlihatkan melalui perbezaan markat min yang jauh antara 0.6000 hingga 1.7000. Jika diteliti item bahasa yang menunjukkan perbezaan markat min yang melebihi 1.000 hingga 1.7000, terdapat lima item bahasa yang dikenal pasti iaitu nilai kejujuran, hormat-menghormati, semangat bermasyarakat, kesyukuran, dan kasih sayang. Sebelas item lain dalam drama kajian tidak menunjukkan perbezaan pemikiran antara SES yang besar. SES tinggi paling tinggi markat min bagi 15 item bahasa tersebut (kecuali nilai semangat bermasyarakat), memperlihatkan mereka menyetujui dengan kuat terhadap Bahasa Melayu yang mengandungi nilai murni menerusi drama Komsas Tingkatan 4. Sebaliknya kelas rendah paling rendah pemerolehan markat minnya boleh ditafsirkan sebagai golongan yang kurang prihatin terhadap peranan dan pemikiran tersebut. Melalui jadual 2,3, dan 4, kesemua latar belakang sosial (etnik, jantina dan SES) memperoleh markat min yang tinggi melebihi 2.700. Susunan strata item bahasa yang mengandungi nilai-nilai murni mengikut min purata bagi ketiga-tiga latar belakang sosial adalah sama, iaitu bermula dengan item bahasa hormat-menghormati (4.0667), diikuti dengan nilai kebersihan fizikal dan mental, selain daripada item bahasa bercirikan kesederhaaan (3.9000), tempat keempat ialah item bahasa yang berunsur baik hati (3.8667), diikuti dengan nilai kerajinan (3.8167); kasih sayang (3.8000), berdikari (3.7667), semangat bermasyarakat (3.7500), dan kejujuran (3.7167), kemudian disusuli dengan kebebasan (3.7000), kerjasama (3.6667), keadilan (3.6500), tempat ke-14 dikongsi bersama oleh item bahasa yang mempunyai nilai hemah tinggi dan rasional (3.6000), diakhiri oleh nilai keberanian (3.5167). Sisihan lazim yang tidak jauh beza bagi semua item bahasa berunsur nilai murni untuk semua latar belakang sosial menunjukkan bahawa konstruk item yang dibina adalah kukuh dan kuat. Perbincangan di atas telah memperlihatkan kecenderungan responden terhadap kesemua 16 bahasa yang berunsurkan nilai murni (pembolehubah bergantung) yang dibangunkan melalui tiga buah drama Komsas Tingkatan 4 bahawa kebanyakannya cenderung ke arah positif. b. Matriks korelasi Perbincangan selanjutnya akan melihat tiga aspek latar belakang sosial (etnik, jantina dan SES) dengan pertalian antara kesemua lapan item bahasa yang terdapat dalam drama Komsas Tingkatan 4. Kaedah korelasi akan diaplikasikan bagi mendapatkan gambaran yang lebih menyeluruh tentang hubung kait antara pembolehubah bebas (latar belakang sosial) dengan pembolehubah bergantung (16 item bahasa berunsur nilai murni dalam tiga teks drama Komsas). Pertalian di antara latar belakang sosial dengan sembilan item konstruk dalam drama Komsas dipaparkan dalam jadual 5 di sebelah. JADUAL 5 Kolerasi Pearson-r antara Latar Belakang Sosial Responden (Pembolehubah Bebas) dengan 16 Item Bahasa Berunsur Nilai Murni (Pembolehubah Bergantung) Dalam Drama Komsas Tingkatan 4 Nilai-nilai Murni dalam Bahasa Melayu Melalui Drama Komsas Tingkatan 4 Nilai Korelasi Pearson-r Etnik Jantina SES 0.000 -0.017 0.686** 2. Rasional -0.030 -0.070 0.260* 3.Kesyukuran (mengenang jasa) -0.323* 0.224 0.277* 4. Baik hati 0.000 0.040 0.427** 5. Hormat-menghormati -0.127 0.184 0.234 6. Kasih sayang -0.145 0.267* 0.266* 7. Kebebasan 0.144 -0.216 0.387** 8. Keberanian -0.039 -0.172 0.540** 9. Kerajinan 0.149 -0.162 0.425** 10. Hemah tinggi (mengakui kesalahan diri) 0.030 -0.207 0.385** 11. Kesederhanaan -0.372** 0.268* 0.152 12.Semangat bermasyarakat -0.281* 0.270* 0.278* 13. Kejujuran (Amanah) 0.133 -0.162 0.254 14. Kebersihan fizikal dan mental (Pemikiran yang membina) 0.211 -0.157 0.443** 15. Kerjasama -0.068 -0.117 0.449** 16. Keadilan 0.046 -0.132 0.486** Nota: * Signifikan pada aras p<0 N=60)>